Статья исследует эволюцию документального кинематографа Казахстана периода независимости через призму творчества Владимира Тюлькина. В работе анализируется, как отражение социокультурных изменений страны находит выражение в документальных фильмах, выявляя связь личной интерпретации режиссера в контексте переосмысления национальной истории.
Использование методологии Эдуарда Дубровского: «постановка проблемы», «герой, отражающий суть проблемы», «первичная драматическая ситуация» и «метод воплощения» – позволило не только выявить основные драматургические категории в фильмах Тюлькина, но и исследовать, как режиссер строит диалог со зрителем, разворачивая социальные и исторические нарративы. Для искусствоведческого анализа выбраны документальные фильмы «Повелитель мух» (1991), «Не про собак» (2010), «13 километров» (2018), до настоящего времени не получившие достаточного анализа. Эти фильмы иллюстрируют различные аспекты казахстанской реальности, включая политические перемены, социальные проблемы и личные истории обычных людей. Основное внимание в анализе уделено визуальным и нарративным стратегиям, которые режиссер использует для создания мощного эмоционального воздействия и понимания контекста событий.
Новизна исследования заключается в анализе трех работ режиссера, которые раскрывают его авторскую концепцию, направленную на психологическое исследование человека и его взаимодействия с окружающим миром, открывая новые горизонты взаимодействия кино с социокультурным контекстом.
The article investigates the evolution of documentary cinematography of Kazakhstan during the period of independence through the prism of films by Vladimir Tyulkin. The work analyzes how the reflection of the country’s socio-cultural changes expresses itself through the documentary films, revealing the connection between the director’s personal interpretation and historical transformations.
The use of Eduard Dubrovskiy’s methodology such as “problem statement”, “hero reflecting the essence of the problem”, “primary dramatic situation” and “method of embodiment” allows us to identify the main dramaturgical categories in Tyulkin’s films, as well as to explore how the director builds a dialog with the audience, unfolding social and historical narratives. The documentary films chosen for art historical analysis are: Lord of the Flies (1991), It’s not about Dogs (2010), and 13 Kilometers (2018). These films have not yet received a sufficiently deep and comprehensive analysis in academic literature. They show various aspects of Kazakhstan’s reality, including political changes, social challenges and personal stories of ordinary people influenced by big historical processes. The analysis focuses on the visual and narrative strategies that the filmmaker uses to create a powerful emotional impact and a deep understanding of the events context.
The novelty of the study lies in the exploration of these three works that reveal the author’s concept of directing, aimed to the psychological review of a human being and his interaction with the surrounding world. It opens new horizons for understanding the interaction of cinema with the socio-cultural context.
Мақалада тәуелсіздік кезеңіндегі Қазақстандағы деректі киноның эволюциясы Владимир Тюлькин шығармашылығының призмасы арқылы қарастырылады. Жұмыста елдегі әлеуметтік-мәдени өзгерістердің деректі фильмдерде қалай көрініс тапқаны талданып, ұлттық тарихты қайта қарастыру аясында режиссердің жеке интерпретациясымен байланыс ашылады.
Зерттеу Тюлькин фильмдеріндегі негізгі драматургиялық категорияларды анықтауда Эдуард Дубровскийдің «мәселенің қойылуы», «мәселенің мәнін көрсететін қаһарман», «бастапқы драмалық жағдаят» және «жүзеге асыру әдісі» әдістемесін пайдаланып, режиссердің көрерменмен диалогты қалай құратынын, сонымен қатар күрделі әлеуметтік және тарихи әңгімелерді ашуға негізделген. Автордың шығармашылығын талдау мақсатында «Шыбындар әміршісі» (1991), «Иттер туралы емес» (2010), «13 километр» (2018) деректі фильмдері таңдалды. Бұл туындылар бүгінгі күнге дейін жеткілікті терең және жан-жақты талданбаған. Фильмдер қазақстандық болмыстың әртүрлі аспектілерін, соның ішінде саяси өзгерістерді, әлеуметтік мәселелерді және ауқымды тарихи үдерістердің әсерінен зардап шеккен қарапайым адамдардың жеке оқиғаларын бейнелейді. Жұмыс режиссердің күшті эмоционалды әсер және оқиғалар контекстін терең түсіну үшін қолданатын көрнекі және баяндау стратегияларын анықтауға бағытталған.
Зерттеудің жаңалығы жеке адам және оның сыртқы әлеммен әрекеттесуін психологиялық тұрғыдан зерттеуге бағытталған режиссердің өзіндік тұжырымдамасын ашатын, киноның әлеуметтік-мәдени контекстпен өзара әрекеттесуін түсінудің жаңа көкжиектерін ашатын үш кинотуындының талдауында белгіленеді.
