SCI Библиотека

Հոդվածում ներկայացվել է, թե ինչպիսի փոփոխությունների են բերում տարածքների կորուստը, քաղաքացիական պատերազմը և իշխանության համար տարվող անվերջ կռիվը, որը տեղի է ունեցել նաև Հայաստանում մոտ 20 և ավելի տարիներ շարունակ։ Ուստի հոդվածում վերլուծված են այդ իրադարձությունները, որոնք այս կամ այն կերպ ունեն բազմաթիվ նմանություններ Հայաստանի քաղաքատնտեսական պատմության հետ, ինչի հիման վրա կատարվել են որոշ համեմատություններ: Հոդվածում մշակվել է աղյուսակային մոդելը, որտեղ ներկայացվում են Մեքսիկայի և Հայաստանի պատմական իրադարձությունների և քաղաքականությունների նմանություններն ու պատճառահետևանքային կապերը և դրանց ազդեցությունը տնտեսության վրա:

Учебное пособие «История белорусских земель и белорусского государства. Краткий очерк. Материалы к лекционному курсу» охватывает более чем тысячелетний период с древнейшей истории и до 2020 г. Оно стало вторым изданием, исправленным и дополненным, совместно подготовленным белорусско-российским коллективом авторов. Первое издание было опубликовано в авторитетной, узнаваемой в России и странах ближнего зарубежья серии «Труды исторического факультета МГУ». Это, второе, выходит в столь же значимой и фундаментальной серии трудов Института евразийских и межрегиональных исследований РГГУ.

Բույսերի հիվանդությունների, վնասատուների դեմ քիմիական պայքարի միջոցներն առաջ են բերում մի շարք նեգատիվ երևույթներ և դրա հետ կապված «կենսաբանական երկրագործություն» կամ «օրգանական երկրագործություն» վարելու անհրաժեշտություն:
Բուսական ծագում ունեցող պատրաստուկների արդյունավե-տությունն արտահայտվում է նրանում, որ նվազում է մարդու առողջությանը վտանգող ռիսկն ու էկոլոգիական միջավայրի քայքայումը:
Հոդվածում ներկայացված են Շիրակի մարզի ագրոհամակարգերի տարածված մշակաբույսերից՝ սպիտակագլուխ կաղամբի (Brassica capitata L.) վեգետացիայի ընթացքում նրա վնասատուներից կաղամբի ճերմակաթիթեռի (Pieris brassicae L.) կենսակերպի ուսումնասիրութ-յունները, տարածվածությունը, որոնք տարվել են մարզի Ղարիբջանյան և Գետք համայնքների ֆերմերային տնտեսություններում՝ դաշտային պայմաններում 2021 և 2022թթ.-ին:
Մեր կողմից առաջադրվել են վնասատուների դեմ պայքարի միջոցառումների արդյունավետ տարբերակներ՝ դրանց մշակումն ինսեկտիցիդային հատկություններով օժտված բույսերի՝ սև հաղարջենու (Ribes nigrum L.) և լոլիկ սովորականի (Lycopersicum esculentum Mill., Հայաստանում տարածված Tomato mandur L. սորտի մզվածքներով, ինչն ապահովել է 2021 և 2022թթ.-ին լոլիկ սովորականի դեպքում միջինում 89% և սև հաղարջի դեպքում 77% կենսաբանական արդյունավետություն:
Ուստի կատարել ենք առաջարկություններ. զերծ մնալով թունա-քիմիկատներից՝ սպիտակագլուխ կաղամբի վնասատուներից կաղամբի ճերմակաթիթեռի դեմ պայքարել ինսեկտիցիդային հատկություններով օժտված բույսերով՝ սովորական լոլիկով և սև հաղարջենիով: Հետազոտված տարածքների հաշվով ներկայացրել ենք աշխատանքային հեղուկի համապատասխան քանակները հա/լ-ով:

Институт истории НАН Беларуси является первой головной организацией-исполнителем государственной программы научных исследований «Общество и гуманитарная безопасность белорусского государства» на 2021-2025 гг. (научный руководитель - академик НАН Беларуси, доктор исторических наук, профессор А.А. Коваленя) подпрограммы «История» (научный руководитель от НАН Беларуси - кандидат исторических наук, доцент В.Л. Лакиза). В подпрограмме «История» приоритетные для изучения направления охватывают все исторические периоды от древности до современности. Фундаментальные и практически ориентированные исследования проводятся в рамках 8 комплексных заданий, которые включают десятки самостоятельных НИР. В их выполнении участвуют 24 организации Беларуси (научно-исследовательские институты, вузы, музеи), около 400 исполнителей. Ученые Института истории в составе 7 отдельных комплексных заданий подпрограммы выполняют 7 самостоятельных НИР - по археологии, истории Беларуси, археографии, антропологии, военной истории, истории науки, всеобщей истории, международным отношениям и геополитике. Большое внимание уделяется научно-исследовательской работе, направленной не только на фундаментальное (теоретическое) изучение, а также на сохранение, популяризацию историко-культурного наследия и практическое использование результатов исследований, что было особенно актуально в Год исторической памяти, которым в Республике Беларусь был провозглашен 2022 г. Многие разработки ученых-гуманитариев имеют инновационный характер, активно используются в социальной сфере, образовании, культуре, туризме.

В работе проводится анализ фото- и киноматериалов, хранящихся в виде цифровых копий в коллекции музея Белорусско-Российского университета - эпизодов из немецкой кинохроники «Дойче вохеншау» и фотографий, сделанных немецкими фотографами в городе Могилеве летом 1941 г. Эти фотоснимки и кинокадры запечатлели в разных ракурсах здание могилевской школы НКВД-НКГБ - то самое здание, в котором в 1961 г. был открыт Могилевский машиностроительный институт и ныне располагается Белорусско-Российский университет. Изучение этих материалов позволяет получить представление как об особенностях официальной нацистской пропаганды начального периода Великой Отечественной войны, формировавшей в годы войны массовое мировоззрение населения Третьего рейха, так и о том, каким был взгляд на события тех лет обычных рядовых немецких военнослужащих, делавших любительские фото в захваченном городе для своих домашних коллекций. Результаты данного исследования используются в работе со студентами Белорусско-Российского университета на занятиях по предметам исторического цикла в рамках тем, касающихся периода оккупации Белоруссии, также эти материалы с соответствующими комментариями демонстрируются посетителям в ходе экскурсий по музею университета.

Էրոզիան սովորական պայմաններում բնական գործընթաց է, որն ընթանում է շատ դանդաղ: Դրա հետ կապված լվացման և հողմնահարման միջոցով հողերի քայքայումը և կորուստը հավասարակշռվում է հողառաջացման գործընթացով, և չի խախտվում բնական ընդհանուր հաշվեկշիռը: Հողերի բնական էրոզիան Երկրի էվոլուցիայի մի մասն է: Այս բնական գործընթացին զուգահեռ տեղի է ունենում նաև արագացված էրոզիա, որն ուղղակիորեն կապված է բնակլիմայական և մարդկային գործունեության հետ: Արագացված էրոզիայի ժամանակ հողի քայքայման և տեղատարման գործընթացն ընթանում է մի քանի անգամ ավելի արագ, քան բնական էրոզիայի դեպքում, իսկ հողի կորուստը չի փոխհատուցվում բնական հողառաջացման գործընթացով, և այն մասնակիորեն կամ ամբողջությամբ կորցնում է իր բերրիությունը: Մարդածին ազդեցության հետևանքով հողային ռեսուրսների կորուստը տեղի է ունենում անհամեմատ արագ ժամանակահատվածում, քան բնական պայման-ներում հողառաջացումն է։ Էրոզիոն պրոցեսների ինտենսվացման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել գյուղատնտեսության վարման ինտենսիվ տեխնոլոգիաները, որոնց արդյունքում թունաքիմիկատների և պարարտանյութերի օգտագործման չափաբաժինները թույլատրելի քանակությունից մի քանի անգամ ավել են կիրառվում։ Թունաքիմիակատների սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիա-ներից ավել առկայությունը հողում պատճառ է հողի կենսաբանական արտադրողականության նվազման, էրոզիոն պրոցեսների առաջացման, հողագոյացման պրոցեսների դանդաղեցման, որը հանգեցնում է տեխնածին անապատների առաջացմանը։

Աշխատանքում ուսումնասիրվել, բացահայտվել և վերլուծվել է մարդ-բնություն փոխհարաբերությունը՝ շեշտը դնելով մարդ-կլիմա բարդ համակարգի վրա, վերլուծվել և գնահատվել է օդի ջերմաստիճանի և մթնոլորտային տեղումների փոփոխության դինամիկան, քննարկվել և վերհանվել է կլիմայի փոփոխության նկատմամբ ուսումնասիրվող տարածքի խոցելիությունը, ներկայացվել են դրանց փոփոխության բացասական հետևանքների մեղմման և հարմարվողականության մեխանիզմներ:
Պարզվել է, որ քննարկվող ամբողջ տարածքում միանշանակ դիտվել է օդի ջերմաստիճանի տարեկան արժեքների այս կամ այն չափի աճման միտում բազիսային ժամանակահատվածի (1961-1990թթ.) միջինի նկատմամբ: Ընդ որում՝ օդի ջերմաստիճանի տարեկան միջին արժեքների շեղումները բազիսային ժամանակահատվածի (1961-1990թթ.) միջինի նկատմամբ կազմել են 0,1-ից մինչև 0,5°C՝ գործարկման ամբողջ շրջանի համար, և 0,5-ից մինչև 1,0°C՝ 1991-2020թթ. ժամանակահատվածի համար։ Ուսումնասիրվող տարածքում վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում դիտվում է օդի ջերմաստիճանի զգալի աճ գործիքային դիտարկումների ամբողջ շրջանի համեմատ։ Միաժամանակ, ըստ բարձրության, նվազում է օդի ջերմաստիճանի տարեկան միջին արժեքների շեղումները, այսինքն՝ Արարատյան դաշտում օդի ջերմաստիճանի աճն ավելի մեծ է, քան նախալեռնային գոտում։
Ի տարբերություն ջերմաստիճանի՝ տեղումների տարեկան քանակի փոփոխության դինամիկան աչքի չի ընկնում իր օրինաչափությամբ. առանձին շրջաններում նկատվում է աճման, իսկ մյուսներում՝ նվազման միտում (քննարկվող 8 օդերևութաբանական կայաններից 5-ի մոտ)։
Արդյունքում, պայմանավորված օդի ջերմաստիճանի աճման և տեղումների քանակի նվազման հետ, առանց այն էլ չոր ցամաքային կլիմայական պայմաններ ունեցող Արարատյան դաշտի և նախալեռ-նային գոտու ցամաքայնությունն էլ ավելի կխորանա, կպահանջվի ոռոգման խիստ կարիք, ինչպես նաև ոռոգման նորմերի արդիակա-նացում կլիմայի կանխատեսվող փոփոխության համատեքստում:

Ռելիեֆի զբոսաշրջային-ռեկրեացիոն գնահատումը կարևոր գործընթաց է տարածքի տնտեսական զարգացման համար, առավել ևս այն էական է դառնում ներկա պայմաններում, երբ զբոսաշրջությունը հանդիսանում է Հայաստանի տնտեսական զարգացման կարևոր ուղղություններից մեկը:
Սույն հոդվածի սահմաններում ներկայացվում է Արագածոտնի ռելիեֆի զբոսաշրջային-ռեկրեացիոն ներուժը, ինչը օգտակար կլինի զբոսաշրջային ընկերությունների, ինչպես նաև զբոսաշրջիկների համար:
Արագածոտնի մարզի ռելիեֆը աչքի է ընկնում մեծ բազմազանությամբ, որը պայմանավորված է բնական պայմանների և երկրաբանական կառուցվածքի յուրահատկությամբ: Պայմանավորված մի շարք ցուցանիշներով՝ մարզի ռելիեֆը բաժանվում է առանձին լեռնագրական միավորների, որոնք ունեն տարբեր հնարավորություններ ռեկրեացիայի կազմակերպման համար: Հոդվածում, կիրառելով ժամանակակից GIS (ԱՏՀ) տեխնոլոգիաները, իրականացվել է Արագածոտնի մարզի ռելիեֆի ձևաչափական վերլուծություն։ Քարտեզների կազմման համար ելակետային նյութ են ծառայել ASTER GDEM արբանյակային հանույթի միջոցով կազմված ռելիեֆի թվային մոդելները, որոնք ունեն բարձր ճշտություն և մանրամասնություն։ Արդյունքում կազմվել են մի քանի թեմատիկ քարտեզներ՝ մակերևույթի բարձրաչափության, թեքությունների և կողմնադրությունների, իրականացվել է այդ քարտեզների վերլուծությունը զբոսաշրջային ներուժի գնահատման տեսանկյունից։
Իրականացված վերլուծության արդյունքում պարզվել է, որ Արագածոտնի մարզի ռելիեֆը իր ձևաչափությամբ ստեղծում է բարենպաստ նախապայմաններ զբոսաշրջության զարգացման համար։

Настоящая статья посвящена проблеме фальсификации истории Великой Отечественной войны, ее причин и предпосылок в современном общественно-политическом дискурсе западных стран и способам решения данной проблемы. Автор статьи констатирует, что фальсификации истории, в силу своей идеологической направленности, оказывают разрушительное действие на сознание и идентичность населения, в первую очередь молодежи. Одним из примеров подобных фальсификаций автор считает тенденцию последних десятилетий, выраженную в умалении роли Красной Армии в победе над нацизмом и умолчании о подвиге ее бойцов. В статье уделяется внимание истории внешней политики 1930-х гг. и международным договорам, которые подписывали многие государства Европы до заключения советско-германского пакта о ненападении 1939 г. Акцентируется внимание на создании мифа о ключевой роли СССР в развязывании Второй мировой войны современными лидерами Польши и стран Балтии, что, по мнению автора, является прямой угрозой пересмотра итогов войны, в том числе в массовом сознании граждан Союзного государства Беларуси и России, стран СНГ. В этой связи автор предлагает сконцентрировать внимание научного и преподавательского сообщества на необходимости пропагандировать лучшие качества и достижения советского народа, героически сражавшегося в годы Великой Отечественной войны как на фронтах, так и на оккупированных территориях. Особую роль, по мнению автора, в выполнении этой задачи должен играть школьный и университетский курсы истории, качественно подготовленные учебники и учебные пособия, в которых следует верно расставить акценты - как фактологические, так и моральные.

Статья представляет результаты работы по изучению содержания учебной литературы Республики Беларусь, отражающей вопросы общей истории народов Беларуси и России и двусторонних российско-белорусских отношений, работа подготовлена по результатам проекта «Комплекс мер по изучению стран СНГ», реализуемого в РГГУ в рамках выполнения государственного задания «Научно-методическое и ресурсное обеспечение системы образования» на 2022 г., по поручению и при поддержке Министерства науки и образования Российской Федерации. При подготовке исследования были использованы учебники и учебные пособия для общеобразовательных школ и вузов, изданные на русском языке в Республике Беларусь. Авторы приходят к выводу, что основной массив учебной литературы Беларуси характеризуется взвешенным подходом в изложении общей истории народов Беларуси и России XIX-XX вв. При освещении советского периода истории Беларуси делается акцент на достижениях в сфере развития белорусской государственности, экономики, науки и культуры. Позитивная оценка дается также двустороннему сотрудничеству Республики Беларусь и Российской Федерации в рамках Союзного государства. В целом трактовка общей истории Беларуси и России и белорусско-российских отношений, построение учебного материала, отбор исторических фактов по данным темам в белорусской учебной литературе во многом совпадают с российскими учебниками и пособиями по истории.