SCI Библиотека

Մարդկային կապիտալի կառավարման հիմնահարցերի ուսումնասիրությունը էական նշանակություն ունի ինչպես տնտեսական աճի, այնպես էլ՝ տնտեսական զարգացման տեսանկյունից: Դրանով իսկ պայմանավորված՝ խնդիրն ուսումնասիրվել է տարբեր տնտեսագետների կողմից, ինչպիսիք են՝ Ա. Սմիթը, Դ. Ռիկարդոն, Ջ. Ուոլշը և այլք: Հիմնահարցի քննարկումն արդիական է մինչ օրս, ինչով էլ պայմանավորված է հետազոտության թեմայի ընտրությունը:
Հոդվածում ներկայացվել է մարդկային կապիտալի տեղը և դերը ժամանակակից տնտեսական համակարգում, քննարկվել են մարդկային կապիտալի տարրերը, վերլուծության է ենթարկվել Հայաստանի Հանրապետությունում մարդկային կապիտալի զարգացման և վերարտադրության վրա ազդող առավել կարևոր գործոններից մեկը՝ ՀՀ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների ուսանողների թվա-քանակի շարժընթացը 1998-2020թթ. և վերջինիս հնարավոր բացա-սական հետևանքները: Կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների ուսանողների թվաքանակը 2000-2009թթ. ավելացել է 53.9 հազարով, աճը կազմել է 1.9 անգամ կամ 88.8%, իսկ 2009-2020թթ. նույն ցուցանիշը կրճատվել է 45.6 հազարով: Նույն տարիների համեմատությամբ ուսանողների թվաքանակի կրճատումը կազմել է 39.8%: Ըստ այդմ՝ հիմնավորվել է համակարգված պետական քաղաքականության մշակման և իրականացման անհրաժեշտությունը՝ որպես մարդկային կապիտալի կուտակման և վերարտադրության արդյունավետության բարձրացման նախադրյալ:

Учебное пособие «История белорусских земель и белорусского государства. Краткий очерк. Материалы к лекционному курсу» охватывает более чем тысячелетний период с древнейшей истории и до 2020 г. Оно стало вторым изданием, исправленным и дополненным, совместно подготовленным белорусско-российским коллективом авторов. Первое издание было опубликовано в авторитетной, узнаваемой в России и странах ближнего зарубежья серии «Труды исторического факультета МГУ». Это, второе, выходит в столь же значимой и фундаментальной серии трудов Института евразийских и межрегиональных исследований РГГУ.

Բույսերի հիվանդությունների, վնասատուների դեմ քիմիական պայքարի միջոցներն առաջ են բերում մի շարք նեգատիվ երևույթներ և դրա հետ կապված «կենսաբանական երկրագործություն» կամ «օրգանական երկրագործություն» վարելու անհրաժեշտություն:
Բուսական ծագում ունեցող պատրաստուկների արդյունավե-տությունն արտահայտվում է նրանում, որ նվազում է մարդու առողջությանը վտանգող ռիսկն ու էկոլոգիական միջավայրի քայքայումը:
Հոդվածում ներկայացված են Շիրակի մարզի ագրոհամակարգերի տարածված մշակաբույսերից՝ սպիտակագլուխ կաղամբի (Brassica capitata L.) վեգետացիայի ընթացքում նրա վնասատուներից կաղամբի ճերմակաթիթեռի (Pieris brassicae L.) կենսակերպի ուսումնասիրութ-յունները, տարածվածությունը, որոնք տարվել են մարզի Ղարիբջանյան և Գետք համայնքների ֆերմերային տնտեսություններում՝ դաշտային պայմաններում 2021 և 2022թթ.-ին:
Մեր կողմից առաջադրվել են վնասատուների դեմ պայքարի միջոցառումների արդյունավետ տարբերակներ՝ դրանց մշակումն ինսեկտիցիդային հատկություններով օժտված բույսերի՝ սև հաղարջենու (Ribes nigrum L.) և լոլիկ սովորականի (Lycopersicum esculentum Mill., Հայաստանում տարածված Tomato mandur L. սորտի մզվածքներով, ինչն ապահովել է 2021 և 2022թթ.-ին լոլիկ սովորականի դեպքում միջինում 89% և սև հաղարջի դեպքում 77% կենսաբանական արդյունավետություն:
Ուստի կատարել ենք առաջարկություններ. զերծ մնալով թունա-քիմիկատներից՝ սպիտակագլուխ կաղամբի վնասատուներից կաղամբի ճերմակաթիթեռի դեմ պայքարել ինսեկտիցիդային հատկություններով օժտված բույսերով՝ սովորական լոլիկով և սև հաղարջենիով: Հետազոտված տարածքների հաշվով ներկայացրել ենք աշխատանքային հեղուկի համապատասխան քանակները հա/լ-ով:

Институт истории НАН Беларуси является первой головной организацией-исполнителем государственной программы научных исследований «Общество и гуманитарная безопасность белорусского государства» на 2021-2025 гг. (научный руководитель - академик НАН Беларуси, доктор исторических наук, профессор А.А. Коваленя) подпрограммы «История» (научный руководитель от НАН Беларуси - кандидат исторических наук, доцент В.Л. Лакиза). В подпрограмме «История» приоритетные для изучения направления охватывают все исторические периоды от древности до современности. Фундаментальные и практически ориентированные исследования проводятся в рамках 8 комплексных заданий, которые включают десятки самостоятельных НИР. В их выполнении участвуют 24 организации Беларуси (научно-исследовательские институты, вузы, музеи), около 400 исполнителей. Ученые Института истории в составе 7 отдельных комплексных заданий подпрограммы выполняют 7 самостоятельных НИР - по археологии, истории Беларуси, археографии, антропологии, военной истории, истории науки, всеобщей истории, международным отношениям и геополитике. Большое внимание уделяется научно-исследовательской работе, направленной не только на фундаментальное (теоретическое) изучение, а также на сохранение, популяризацию историко-культурного наследия и практическое использование результатов исследований, что было особенно актуально в Год исторической памяти, которым в Республике Беларусь был провозглашен 2022 г. Многие разработки ученых-гуманитариев имеют инновационный характер, активно используются в социальной сфере, образовании, культуре, туризме.

В работе проводится анализ фото- и киноматериалов, хранящихся в виде цифровых копий в коллекции музея Белорусско-Российского университета - эпизодов из немецкой кинохроники «Дойче вохеншау» и фотографий, сделанных немецкими фотографами в городе Могилеве летом 1941 г. Эти фотоснимки и кинокадры запечатлели в разных ракурсах здание могилевской школы НКВД-НКГБ - то самое здание, в котором в 1961 г. был открыт Могилевский машиностроительный институт и ныне располагается Белорусско-Российский университет. Изучение этих материалов позволяет получить представление как об особенностях официальной нацистской пропаганды начального периода Великой Отечественной войны, формировавшей в годы войны массовое мировоззрение населения Третьего рейха, так и о том, каким был взгляд на события тех лет обычных рядовых немецких военнослужащих, делавших любительские фото в захваченном городе для своих домашних коллекций. Результаты данного исследования используются в работе со студентами Белорусско-Российского университета на занятиях по предметам исторического цикла в рамках тем, касающихся периода оккупации Белоруссии, также эти материалы с соответствующими комментариями демонстрируются посетителям в ходе экскурсий по музею университета.

Էրոզիան սովորական պայմաններում բնական գործընթաց է, որն ընթանում է շատ դանդաղ: Դրա հետ կապված լվացման և հողմնահարման միջոցով հողերի քայքայումը և կորուստը հավասարակշռվում է հողառաջացման գործընթացով, և չի խախտվում բնական ընդհանուր հաշվեկշիռը: Հողերի բնական էրոզիան Երկրի էվոլուցիայի մի մասն է: Այս բնական գործընթացին զուգահեռ տեղի է ունենում նաև արագացված էրոզիա, որն ուղղակիորեն կապված է բնակլիմայական և մարդկային գործունեության հետ: Արագացված էրոզիայի ժամանակ հողի քայքայման և տեղատարման գործընթացն ընթանում է մի քանի անգամ ավելի արագ, քան բնական էրոզիայի դեպքում, իսկ հողի կորուստը չի փոխհատուցվում բնական հողառաջացման գործընթացով, և այն մասնակիորեն կամ ամբողջությամբ կորցնում է իր բերրիությունը: Մարդածին ազդեցության հետևանքով հողային ռեսուրսների կորուստը տեղի է ունենում անհամեմատ արագ ժամանակահատվածում, քան բնական պայման-ներում հողառաջացումն է։ Էրոզիոն պրոցեսների ինտենսվացման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել գյուղատնտեսության վարման ինտենսիվ տեխնոլոգիաները, որոնց արդյունքում թունաքիմիկատների և պարարտանյութերի օգտագործման չափաբաժինները թույլատրելի քանակությունից մի քանի անգամ ավել են կիրառվում։ Թունաքիմիակատների սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիա-ներից ավել առկայությունը հողում պատճառ է հողի կենսաբանական արտադրողականության նվազման, էրոզիոն պրոցեսների առաջացման, հողագոյացման պրոցեսների դանդաղեցման, որը հանգեցնում է տեխնածին անապատների առաջացմանը։

Աշխատանքում ուսումնասիրվել, բացահայտվել և վերլուծվել է մարդ-բնություն փոխհարաբերությունը՝ շեշտը դնելով մարդ-կլիմա բարդ համակարգի վրա, վերլուծվել և գնահատվել է օդի ջերմաստիճանի և մթնոլորտային տեղումների փոփոխության դինամիկան, քննարկվել և վերհանվել է կլիմայի փոփոխության նկատմամբ ուսումնասիրվող տարածքի խոցելիությունը, ներկայացվել են դրանց փոփոխության բացասական հետևանքների մեղմման և հարմարվողականության մեխանիզմներ:
Պարզվել է, որ քննարկվող ամբողջ տարածքում միանշանակ դիտվել է օդի ջերմաստիճանի տարեկան արժեքների այս կամ այն չափի աճման միտում բազիսային ժամանակահատվածի (1961-1990թթ.) միջինի նկատմամբ: Ընդ որում՝ օդի ջերմաստիճանի տարեկան միջին արժեքների շեղումները բազիսային ժամանակահատվածի (1961-1990թթ.) միջինի նկատմամբ կազմել են 0,1-ից մինչև 0,5°C՝ գործարկման ամբողջ շրջանի համար, և 0,5-ից մինչև 1,0°C՝ 1991-2020թթ. ժամանակահատվածի համար։ Ուսումնասիրվող տարածքում վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում դիտվում է օդի ջերմաստիճանի զգալի աճ գործիքային դիտարկումների ամբողջ շրջանի համեմատ։ Միաժամանակ, ըստ բարձրության, նվազում է օդի ջերմաստիճանի տարեկան միջին արժեքների շեղումները, այսինքն՝ Արարատյան դաշտում օդի ջերմաստիճանի աճն ավելի մեծ է, քան նախալեռնային գոտում։
Ի տարբերություն ջերմաստիճանի՝ տեղումների տարեկան քանակի փոփոխության դինամիկան աչքի չի ընկնում իր օրինաչափությամբ. առանձին շրջաններում նկատվում է աճման, իսկ մյուսներում՝ նվազման միտում (քննարկվող 8 օդերևութաբանական կայաններից 5-ի մոտ)։
Արդյունքում, պայմանավորված օդի ջերմաստիճանի աճման և տեղումների քանակի նվազման հետ, առանց այն էլ չոր ցամաքային կլիմայական պայմաններ ունեցող Արարատյան դաշտի և նախալեռ-նային գոտու ցամաքայնությունն էլ ավելի կխորանա, կպահանջվի ոռոգման խիստ կարիք, ինչպես նաև ոռոգման նորմերի արդիակա-նացում կլիմայի կանխատեսվող փոփոխության համատեքստում:

Ռելիեֆի զբոսաշրջային-ռեկրեացիոն գնահատումը կարևոր գործընթաց է տարածքի տնտեսական զարգացման համար, առավել ևս այն էական է դառնում ներկա պայմաններում, երբ զբոսաշրջությունը հանդիսանում է Հայաստանի տնտեսական զարգացման կարևոր ուղղություններից մեկը:
Սույն հոդվածի սահմաններում ներկայացվում է Արագածոտնի ռելիեֆի զբոսաշրջային-ռեկրեացիոն ներուժը, ինչը օգտակար կլինի զբոսաշրջային ընկերությունների, ինչպես նաև զբոսաշրջիկների համար:
Արագածոտնի մարզի ռելիեֆը աչքի է ընկնում մեծ բազմազանությամբ, որը պայմանավորված է բնական պայմանների և երկրաբանական կառուցվածքի յուրահատկությամբ: Պայմանավորված մի շարք ցուցանիշներով՝ մարզի ռելիեֆը բաժանվում է առանձին լեռնագրական միավորների, որոնք ունեն տարբեր հնարավորություններ ռեկրեացիայի կազմակերպման համար: Հոդվածում, կիրառելով ժամանակակից GIS (ԱՏՀ) տեխնոլոգիաները, իրականացվել է Արագածոտնի մարզի ռելիեֆի ձևաչափական վերլուծություն։ Քարտեզների կազմման համար ելակետային նյութ են ծառայել ASTER GDEM արբանյակային հանույթի միջոցով կազմված ռելիեֆի թվային մոդելները, որոնք ունեն բարձր ճշտություն և մանրամասնություն։ Արդյունքում կազմվել են մի քանի թեմատիկ քարտեզներ՝ մակերևույթի բարձրաչափության, թեքությունների և կողմնադրությունների, իրականացվել է այդ քարտեզների վերլուծությունը զբոսաշրջային ներուժի գնահատման տեսանկյունից։
Իրականացված վերլուծության արդյունքում պարզվել է, որ Արագածոտնի մարզի ռելիեֆը իր ձևաչափությամբ ստեղծում է բարենպաստ նախապայմաններ զբոսաշրջության զարգացման համար։

Настоящая статья посвящена проблеме фальсификации истории Великой Отечественной войны, ее причин и предпосылок в современном общественно-политическом дискурсе западных стран и способам решения данной проблемы. Автор статьи констатирует, что фальсификации истории, в силу своей идеологической направленности, оказывают разрушительное действие на сознание и идентичность населения, в первую очередь молодежи. Одним из примеров подобных фальсификаций автор считает тенденцию последних десятилетий, выраженную в умалении роли Красной Армии в победе над нацизмом и умолчании о подвиге ее бойцов. В статье уделяется внимание истории внешней политики 1930-х гг. и международным договорам, которые подписывали многие государства Европы до заключения советско-германского пакта о ненападении 1939 г. Акцентируется внимание на создании мифа о ключевой роли СССР в развязывании Второй мировой войны современными лидерами Польши и стран Балтии, что, по мнению автора, является прямой угрозой пересмотра итогов войны, в том числе в массовом сознании граждан Союзного государства Беларуси и России, стран СНГ. В этой связи автор предлагает сконцентрировать внимание научного и преподавательского сообщества на необходимости пропагандировать лучшие качества и достижения советского народа, героически сражавшегося в годы Великой Отечественной войны как на фронтах, так и на оккупированных территориях. Особую роль, по мнению автора, в выполнении этой задачи должен играть школьный и университетский курсы истории, качественно подготовленные учебники и учебные пособия, в которых следует верно расставить акценты - как фактологические, так и моральные.

Статья  содержит  сценарный  анализ  возможных  последствий  действующего в настоящий момент санкционного режима на сельское хозяйство Южного федерального округа Российской Федерации. Исследования основаны на пространственной модели частичного равновесия на оптовых рынках сельскохозяйственной продукции субъектов Российской Федерации ВИАПИ имени А.А.   Никонова – филиала ФГБНУ ФНЦ ВНИИЭСХ. Предложена  методика  использования  результатов  моделирования  для  оценки  влияния санкций на сельское хозяйство Южного федерального округа. В качестве основных угроз, вызванных незаконными санкциями, рассмотрены сокращение машинно-тракторного парка и барьеры для экспорта производимой продукции. В ходе анализа исследованы объемы производства и потребления основных видов продукции сельского хозяйства в Южном федеральном округе. Сделан вывод о том, как санкционное давление влияет на зависимость региона от внешних поставок продукции животноводства, а именно: ухудшение положения агробизнеса, нарушения воспроизводственного процесса, которые рано или поздно приведут к падению производства сельскохозяйственной продукции, чем обусловливается неустойчивость ситуации со снабжением продовольствием населения. Особое внимание уделено рассмотрению денежных потоков зерновой отрасли Южного федерального округа. Оценены возможные последствия санкций во внешнеторговой деятельности сельского хозяйства в разрезе сценариев. Выделена особая роль государства для преодоления кризисов в сельском хозяйстве: финансовая поддержка местных сельскохозяйственных товаропроизводителей и разработка мер по устранению отрицательного влияния экспортных барьеров. На основе выявленных тенденций сформулированы выводы о негативном воздействии санкционных угроз на аграрный сектор, а именно: установлено их серьезное отрицательное влияние на продовольствен-ную безопасность населения, участников внешнеэкономической деятельности и на финансовое положение сельского хозяйства.