SCI Библиотека

Разработка или модернизация почвообрабатывающей техники обусловлены стремлением увеличить срок ее службы, повысить ее эффективность и уменьшить негативное воздействие на почву. С целью повышения эффективности сельскохозяйственных конструкций проведена оптимизация рабочего органа глубокорыхлителя с применением топологического и параметрического моделирования. В качестве базовой модели выступала пластина глубокорыхлителя массой 1,925 кг с максимальными напряжениями 176,8 МПа. У пластины определили зоны, оказывающие наименьшее влияние на жесткость и прочность конструкции. При проектировании модернизированной пластины учитывались следующие параметры: коэффициент запаса по пределу прочности – 1,5…2; максимальное снижение массы – не более 50%, минимальное снижение – не менее 10%; пластина изготавливается методом лазерной резки из стали марки 09Г2С или 30ХГСА. Считали, что технологический процесс изготовления, прочностные и износостойкие характеристики и стоимость были не ниже базового варианта. Алгоритм, разработанный на языке системного моделирования SysML, позволил систематизировать процесс, установить функциональные и нефункциональные требования и ограничения. С использованием системы автоматического проектирования Autodesk Fusion 360 по данному алгоритму разработана рациональная геометрическая форма почвообрабатывающей пластины глубокорыхлителя массой 1,585 кг и максимальными напряжениями 169,5 МПа. Топологическая оптимизация уже на второй итерации привела к снижению массы детали на 17,67% при сохранении прочностных и износостойких характеристик. Путем определения толщины элемента установлено соответствие требованию по коэффициенту запаса прочности. Из стали 09Г2С изготовлены образцы пластин глубокорыхлителя толщиной 16 мм. Для подтверждения рассчитанных прочностных характеристик необходимо провести лабораторные и полевые испытания прототипа облегченной конструкции.

Минимизировать травмирование свободного зерна рабочими органами молотилки при очесе растений на корню позволяет его предварительная сепарация. Для этого используется наклонная камера комбайна. С целью оценки сепарирующей способности роторного сепаратора очесанного зернового вороха в зависимости от его конструктивных параметров и режима работы устройства проведен эксперимент на озимой пшенице сорта Московская 56 влажностью 12%. Разработанная экспериментальная установка включала в себя 6 поперечных сетчатых роторов диаметром 170 мм. В первой серии опытов интенсивность сепарации определяли при расстоянии между прутковыми кольцами ротора 6, 8, 10, 12 и 14 мм. На втором этапе интенсивность сепарации устанавливали с учетом изменения окружной скорости поверхности роторов с 1 до 3 м/с, с шагом 0,5. Во всех вариантах опыта угол наклона корпуса экспериментальной установки составлял 45°, подача очесанного зернового вороха принимала значения 1 кг/с. В результате проведенных лабораторных исследований установлено, что интенсивность сепарации свободного зерна повышается с увеличением расстояния между прутковыми кольцами устройства и снижением окружной скорости роторов. В первом случае зависимость линейная, а во втором – полином второй степени. Максимальный проход свободного зерна (100%-ная сепарация) соответствует окружной скорости роторов 1 м/с и расстоянию между прутковыми кольцами 14 мм. Резервами роста производительности роторного сепаратора являются увеличение диаметра роторов до 300 мм и снижение их окружной скорости до 2…2,5 м/с. Изменение указанных параметров на 30…35% сохраняет на приемлемом уровне транспортирующую способность наклонной камеры комбайна.

Հոդվածում ներկայացվել է, թե ինչպիսի փոփոխությունների են բերում տարածքների կորուստը, քաղաքացիական պատերազմը և իշխանության համար տարվող անվերջ կռիվը, որը տեղի է ունեցել նաև Հայաստանում մոտ 20 և ավելի տարիներ շարունակ։ Ուստի հոդվածում վերլուծված են այդ իրադարձությունները, որոնք այս կամ այն կերպ ունեն բազմաթիվ նմանություններ Հայաստանի քաղաքատնտեսական պատմության հետ, ինչի հիման վրա կատարվել են որոշ համեմատություններ: Հոդվածում մշակվել է աղյուսակային մոդելը, որտեղ ներկայացվում են Մեքսիկայի և Հայաստանի պատմական իրադարձությունների և քաղաքականությունների նմանություններն ու պատճառահետևանքային կապերը և դրանց ազդեցությունը տնտեսության վրա:

Մարդկային կապիտալի կառավարման հիմնահարցերի ուսումնասիրությունը էական նշանակություն ունի ինչպես տնտեսական աճի, այնպես էլ՝ տնտեսական զարգացման տեսանկյունից: Դրանով իսկ պայմանավորված՝ խնդիրն ուսումնասիրվել է տարբեր տնտեսագետների կողմից, ինչպիսիք են՝ Ա. Սմիթը, Դ. Ռիկարդոն, Ջ. Ուոլշը և այլք: Հիմնահարցի քննարկումն արդիական է մինչ օրս, ինչով էլ պայմանավորված է հետազոտության թեմայի ընտրությունը:
Հոդվածում ներկայացվել է մարդկային կապիտալի տեղը և դերը ժամանակակից տնտեսական համակարգում, քննարկվել են մարդկային կապիտալի տարրերը, վերլուծության է ենթարկվել Հայաստանի Հանրապետությունում մարդկային կապիտալի զարգացման և վերարտադրության վրա ազդող առավել կարևոր գործոններից մեկը՝ ՀՀ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների ուսանողների թվա-քանակի շարժընթացը 1998-2020թթ. և վերջինիս հնարավոր բացա-սական հետևանքները: Կատարված ուսումնասիրությունները ցույց են տալիս, որ բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների ուսանողների թվաքանակը 2000-2009թթ. ավելացել է 53.9 հազարով, աճը կազմել է 1.9 անգամ կամ 88.8%, իսկ 2009-2020թթ. նույն ցուցանիշը կրճատվել է 45.6 հազարով: Նույն տարիների համեմատությամբ ուսանողների թվաքանակի կրճատումը կազմել է 39.8%: Ըստ այդմ՝ հիմնավորվել է համակարգված պետական քաղաքականության մշակման և իրականացման անհրաժեշտությունը՝ որպես մարդկային կապիտալի կուտակման և վերարտադրության արդյունավետության բարձրացման նախադրյալ:

Учебное пособие «История белорусских земель и белорусского государства. Краткий очерк. Материалы к лекционному курсу» охватывает более чем тысячелетний период с древнейшей истории и до 2020 г. Оно стало вторым изданием, исправленным и дополненным, совместно подготовленным белорусско-российским коллективом авторов. Первое издание было опубликовано в авторитетной, узнаваемой в России и странах ближнего зарубежья серии «Труды исторического факультета МГУ». Это, второе, выходит в столь же значимой и фундаментальной серии трудов Института евразийских и межрегиональных исследований РГГУ.

Բույսերի հիվանդությունների, վնասատուների դեմ քիմիական պայքարի միջոցներն առաջ են բերում մի շարք նեգատիվ երևույթներ և դրա հետ կապված «կենսաբանական երկրագործություն» կամ «օրգանական երկրագործություն» վարելու անհրաժեշտություն:
Բուսական ծագում ունեցող պատրաստուկների արդյունավե-տությունն արտահայտվում է նրանում, որ նվազում է մարդու առողջությանը վտանգող ռիսկն ու էկոլոգիական միջավայրի քայքայումը:
Հոդվածում ներկայացված են Շիրակի մարզի ագրոհամակարգերի տարածված մշակաբույսերից՝ սպիտակագլուխ կաղամբի (Brassica capitata L.) վեգետացիայի ընթացքում նրա վնասատուներից կաղամբի ճերմակաթիթեռի (Pieris brassicae L.) կենսակերպի ուսումնասիրութ-յունները, տարածվածությունը, որոնք տարվել են մարզի Ղարիբջանյան և Գետք համայնքների ֆերմերային տնտեսություններում՝ դաշտային պայմաններում 2021 և 2022թթ.-ին:
Մեր կողմից առաջադրվել են վնասատուների դեմ պայքարի միջոցառումների արդյունավետ տարբերակներ՝ դրանց մշակումն ինսեկտիցիդային հատկություններով օժտված բույսերի՝ սև հաղարջենու (Ribes nigrum L.) և լոլիկ սովորականի (Lycopersicum esculentum Mill., Հայաստանում տարածված Tomato mandur L. սորտի մզվածքներով, ինչն ապահովել է 2021 և 2022թթ.-ին լոլիկ սովորականի դեպքում միջինում 89% և սև հաղարջի դեպքում 77% կենսաբանական արդյունավետություն:
Ուստի կատարել ենք առաջարկություններ. զերծ մնալով թունա-քիմիկատներից՝ սպիտակագլուխ կաղամբի վնասատուներից կաղամբի ճերմակաթիթեռի դեմ պայքարել ինսեկտիցիդային հատկություններով օժտված բույսերով՝ սովորական լոլիկով և սև հաղարջենիով: Հետազոտված տարածքների հաշվով ներկայացրել ենք աշխատանքային հեղուկի համապատասխան քանակները հա/լ-ով:

Институт истории НАН Беларуси является первой головной организацией-исполнителем государственной программы научных исследований «Общество и гуманитарная безопасность белорусского государства» на 2021-2025 гг. (научный руководитель - академик НАН Беларуси, доктор исторических наук, профессор А.А. Коваленя) подпрограммы «История» (научный руководитель от НАН Беларуси - кандидат исторических наук, доцент В.Л. Лакиза). В подпрограмме «История» приоритетные для изучения направления охватывают все исторические периоды от древности до современности. Фундаментальные и практически ориентированные исследования проводятся в рамках 8 комплексных заданий, которые включают десятки самостоятельных НИР. В их выполнении участвуют 24 организации Беларуси (научно-исследовательские институты, вузы, музеи), около 400 исполнителей. Ученые Института истории в составе 7 отдельных комплексных заданий подпрограммы выполняют 7 самостоятельных НИР - по археологии, истории Беларуси, археографии, антропологии, военной истории, истории науки, всеобщей истории, международным отношениям и геополитике. Большое внимание уделяется научно-исследовательской работе, направленной не только на фундаментальное (теоретическое) изучение, а также на сохранение, популяризацию историко-культурного наследия и практическое использование результатов исследований, что было особенно актуально в Год исторической памяти, которым в Республике Беларусь был провозглашен 2022 г. Многие разработки ученых-гуманитариев имеют инновационный характер, активно используются в социальной сфере, образовании, культуре, туризме.

В работе проводится анализ фото- и киноматериалов, хранящихся в виде цифровых копий в коллекции музея Белорусско-Российского университета - эпизодов из немецкой кинохроники «Дойче вохеншау» и фотографий, сделанных немецкими фотографами в городе Могилеве летом 1941 г. Эти фотоснимки и кинокадры запечатлели в разных ракурсах здание могилевской школы НКВД-НКГБ - то самое здание, в котором в 1961 г. был открыт Могилевский машиностроительный институт и ныне располагается Белорусско-Российский университет. Изучение этих материалов позволяет получить представление как об особенностях официальной нацистской пропаганды начального периода Великой Отечественной войны, формировавшей в годы войны массовое мировоззрение населения Третьего рейха, так и о том, каким был взгляд на события тех лет обычных рядовых немецких военнослужащих, делавших любительские фото в захваченном городе для своих домашних коллекций. Результаты данного исследования используются в работе со студентами Белорусско-Российского университета на занятиях по предметам исторического цикла в рамках тем, касающихся периода оккупации Белоруссии, также эти материалы с соответствующими комментариями демонстрируются посетителям в ходе экскурсий по музею университета.

Էրոզիան սովորական պայմաններում բնական գործընթաց է, որն ընթանում է շատ դանդաղ: Դրա հետ կապված լվացման և հողմնահարման միջոցով հողերի քայքայումը և կորուստը հավասարակշռվում է հողառաջացման գործընթացով, և չի խախտվում բնական ընդհանուր հաշվեկշիռը: Հողերի բնական էրոզիան Երկրի էվոլուցիայի մի մասն է: Այս բնական գործընթացին զուգահեռ տեղի է ունենում նաև արագացված էրոզիա, որն ուղղակիորեն կապված է բնակլիմայական և մարդկային գործունեության հետ: Արագացված էրոզիայի ժամանակ հողի քայքայման և տեղատարման գործընթացն ընթանում է մի քանի անգամ ավելի արագ, քան բնական էրոզիայի դեպքում, իսկ հողի կորուստը չի փոխհատուցվում բնական հողառաջացման գործընթացով, և այն մասնակիորեն կամ ամբողջությամբ կորցնում է իր բերրիությունը: Մարդածին ազդեցության հետևանքով հողային ռեսուրսների կորուստը տեղի է ունենում անհամեմատ արագ ժամանակահատվածում, քան բնական պայման-ներում հողառաջացումն է։ Էրոզիոն պրոցեսների ինտենսվացման վրա մեծ ազդեցություն են ունեցել գյուղատնտեսության վարման ինտենսիվ տեխնոլոգիաները, որոնց արդյունքում թունաքիմիկատների և պարարտանյութերի օգտագործման չափաբաժինները թույլատրելի քանակությունից մի քանի անգամ ավել են կիրառվում։ Թունաքիմիակատների սահմանային թույլատրելի կոնցենտրացիա-ներից ավել առկայությունը հողում պատճառ է հողի կենսաբանական արտադրողականության նվազման, էրոզիոն պրոցեսների առաջացման, հողագոյացման պրոցեսների դանդաղեցման, որը հանգեցնում է տեխնածին անապատների առաջացմանը։

Աշխատանքում ուսումնասիրվել, բացահայտվել և վերլուծվել է մարդ-բնություն փոխհարաբերությունը՝ շեշտը դնելով մարդ-կլիմա բարդ համակարգի վրա, վերլուծվել և գնահատվել է օդի ջերմաստիճանի և մթնոլորտային տեղումների փոփոխության դինամիկան, քննարկվել և վերհանվել է կլիմայի փոփոխության նկատմամբ ուսումնասիրվող տարածքի խոցելիությունը, ներկայացվել են դրանց փոփոխության բացասական հետևանքների մեղմման և հարմարվողականության մեխանիզմներ:
Պարզվել է, որ քննարկվող ամբողջ տարածքում միանշանակ դիտվել է օդի ջերմաստիճանի տարեկան արժեքների այս կամ այն չափի աճման միտում բազիսային ժամանակահատվածի (1961-1990թթ.) միջինի նկատմամբ: Ընդ որում՝ օդի ջերմաստիճանի տարեկան միջին արժեքների շեղումները բազիսային ժամանակահատվածի (1961-1990թթ.) միջինի նկատմամբ կազմել են 0,1-ից մինչև 0,5°C՝ գործարկման ամբողջ շրջանի համար, և 0,5-ից մինչև 1,0°C՝ 1991-2020թթ. ժամանակահատվածի համար։ Ուսումնասիրվող տարածքում վերջին երեք տասնամյակների ընթացքում դիտվում է օդի ջերմաստիճանի զգալի աճ գործիքային դիտարկումների ամբողջ շրջանի համեմատ։ Միաժամանակ, ըստ բարձրության, նվազում է օդի ջերմաստիճանի տարեկան միջին արժեքների շեղումները, այսինքն՝ Արարատյան դաշտում օդի ջերմաստիճանի աճն ավելի մեծ է, քան նախալեռնային գոտում։
Ի տարբերություն ջերմաստիճանի՝ տեղումների տարեկան քանակի փոփոխության դինամիկան աչքի չի ընկնում իր օրինաչափությամբ. առանձին շրջաններում նկատվում է աճման, իսկ մյուսներում՝ նվազման միտում (քննարկվող 8 օդերևութաբանական կայաններից 5-ի մոտ)։
Արդյունքում, պայմանավորված օդի ջերմաստիճանի աճման և տեղումների քանակի նվազման հետ, առանց այն էլ չոր ցամաքային կլիմայական պայմաններ ունեցող Արարատյան դաշտի և նախալեռ-նային գոտու ցամաքայնությունն էլ ավելի կխորանա, կպահանջվի ոռոգման խիստ կարիք, ինչպես նաև ոռոգման նորմերի արդիակա-նացում կլիմայի կանխատեսվող փոփոխության համատեքստում: